2.1. Vài nét về chính trị xã hội, v

2.1. Vài nét về chính trị xã hội, văn hóa giáo dục Đàng Ngoài thế kỷ XVIII
2.1.1. Những nét chung về tình hình chính trị xã hội
Xã hội Đàng Ngoài thế kỷ XVIII khá phức tạp và đầy biến động. Những năm 30 của thế kỷ này, Chúa Trịnh Giang sau khi nối ngôi (1729) đã ngày càng lấn quyền hiếp đáp thiên tử, tự ý phế vua, giết hại đại thần. Sự hà khắc bạo ngược của Trịnh Giang là tác nhân trực tiếp gây ra nhiều cuộc binh biến liên tục, trải nhiều năm liền của các thế lực đối nghịch. Tình hình đó khiến triều đình phải tiến hành cuộc binh biến phế bỏ Trịnh Giang, đưa Trịnh Doanh lên ngôi Chúa, tiến hành một phen thay đổi chính sự. Nhờ thế, đời sống xã hội bấy giờ đã được cải thiện rõ rệt. Với tài năng, sự quyết đoán và cách thi hành nền chính sự chuẩn mực của mình, Trịnh Doanh đã góp phần đem lại sự yên bình, ổn định của chính triều Lê Trịnh. Thời gian Chúa Trịnh Doanh nắm quyền (1740-1767), vua Lê dần được trả lại vị thế. Đồng thời, nhờ thực thi mạnh mẽ chính sách “chiêu hiền đãi sĩ”, các bậc danh hiền xuất chúng như Hà Tông Huân, Nguyễn Nghiễm, Trần Danh Ninh, Trần Danh Lâm, Nguyễn Bá Lân, Nhữ Đình Toản, Phạm Đình Trọng, Bùi Thế Đạt... đã được trọng dụng và phát huy tài năng “kinh bang tế thế” của mình, đóng góp không nhỏ cho sự yên ổn và phát triển nhiều mặt của xã hội Lê Trịnh ở Đàng Ngoài.
Đến đời Chúa Trịnh Sâm trị vì (1767-1782), ông đã thực hiện nhiều thay đổi về mọi mặt trong đất nước, cải cách thể chế chính trị, tiến hành chinh phạt và dẹp tan các thế lực đối nghịch còn lại ở Hưng Hóa (Hoàng Công Chất), Trấn Ninh (Lê Duy Mật) và đỉnh cao là cuộc Nam tiến chiếm đánh Thuận Quảng, làm chủ một vùng đất đai rộng lớn từ Quảng Ngãi trở ra trong nhiều năm. Đây có thể được xem là một chiến thắng vang dội về chính trị, quân sự của triều đình Đàng Ngoài dưới quyền cai quản của Tĩnh vương. Tuy vậy, do hiềm khích cá nhân, Trịnh Sâm sát hại Thái tử Lê Duy Vĩ, làm nên một cuộc oán hờn không nhỏ trong dân chúng Bắc Hà.
2.1.2. Về văn hóa tín ngưỡng, giáo dục khoa cử:
Thời Hậu Lê, Nho giáo có vai trò “thống lĩnh” chi phối đến mọi mặt của xã hội. Nền giáo dục khoa cử cũng như mọi thiết chế văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo… triều Lê Trịnh đều ít nhiều chịu ảnh hưởng bởi đạo Nho. Có thể nói Nho giáo được thiết đặt ở “vị trí” chính yếu nhất trong hệ thống kiến trúc thượng tầng của xã hội. Song, các tôn giáo tín ngưỡng khác vẫn không hề mất đi vai trò quan trọng của nó.
Giáo dục khoa cử trong thế kỷ XVIII ở Đàng Ngoài, về tổng thể cũng còn chứa đựng nhiều điều bất cập, chưa có một quyết sách xuyên suốt, đóng vai trò là “trục xương sống” căn bản để có thể phát triển bền vững.
Từ thế kỷ XVII, triều đình đã có những sự điều chỉnh về thể thức khoa cử tuyển dụng, học phong nhờ đó có những bước tiến khá rõ rệt. Với quan niệm “con đường tìm người tài giỏi, trước hết là khoa mục.Phàm muốn thu hút người tài năng, tuấn kiệt vào trong phạm vi của mình, thì người làm vua một nước không thể nào không có khoa cử”
Dẫu vậy, do thể thức trường quy thường xuyên thay đổi, quan trường nhiều nơi không nghiêm túc, cùng đó là những tồn tại của các thói tệ “nộp tiền thông kinh”, thuê người thi hộ, tham ô hối lộ trong thi cử... khiến cho khoa cử bấy giờ còn khá rối ren.
Nhờ sự cải cách mạnh mẽ của Chúa Trịnh Doanh, cùng sự chung tay góp sức của những vị huân thần như Nguyễn Bá Lân, Hà Tông Huân, Nguyễn Nghiễm, Nhữ Đình Toản... nền học chính Lê Trịnh mới dần được đi vào quy củ, học phong được cải thiện và rỡ ràng hơn.
Từ khi kế nghiệp ngôi Chúa (1767), Tĩnh Đô vương Trịnh Sâm tiếp tục tiến hành thay đổi, cải cách sâu rộng về giáo dục khoa cử, với mục đích chấn hưng phong khí, phát hiện và thu dụng nhân tài một cách hiệu quả nhất..
Mặc dầu vậy, do tình hình thực tế của một xã hội đầy biến động, công cuộc “đánh dẹp” những thế lực đối nghịch triều đình diễn ra thường xuyên nên điều tất yếu là chính triều Lê Trịnh phải huy động toàn lực, từ quan lại Võ ban cho đến Văn ban… đều dấn thân xung trận. Bên cạnh đó, vào giai đoạn cuối đời, chúa Trịnh Sâm vừa có phần tự mãn với những thành tựu mình có được, phần thì nền kinh tế Đàng Ngoài càng ngày càng sa sút, rồi nạn kiêu binh nổ ra vào thập niên 80 của thế kỷ XVIII, cuối cùng là cuộc Bắc tiến của quân đội Nguyễn Huệ - Quang Trung... Tất cả các yếu tố ưu - nhược điểm trên khiến cho nền giáo dục khoa cử chưa đạt được nhiều thành tựu như các nhà giáo dục tâm huyết kỳ vọng.

Kết quả (Anh) 1:

2.1. political aspects of society, culture and education in EIGHTEENTH century Tonkin 2.1.1. The general definition about the social and political situation Xã hội Đàng Ngoài thế kỷ XVIII khá phức tạp và đầy biến động. Những năm 30 của thế kỷ này, Chúa Trịnh Giang sau khi nối ngôi (1729) đã ngày càng lấn quyền hiếp đáp thiên tử, tự ý phế vua, giết hại đại thần. Sự hà khắc bạo ngược của Trịnh Giang là tác nhân trực tiếp gây ra nhiều cuộc binh biến liên tục, trải nhiều năm liền của các thế lực đối nghịch. Tình hình đó khiến triều đình phải tiến hành cuộc binh biến phế bỏ Trịnh Giang, đưa Trịnh Doanh lên ngôi Chúa, tiến hành một phen thay đổi chính sự. Nhờ thế, đời sống xã hội bấy giờ đã được cải thiện rõ rệt. Với tài năng, sự quyết đoán và cách thi hành nền chính sự chuẩn mực của mình, Trịnh Doanh đã góp phần đem lại sự yên bình, ổn định của chính triều Lê Trịnh. Thời gian Chúa Trịnh Doanh nắm quyền (1740-1767), vua Lê dần được trả lại vị thế. Đồng thời, nhờ thực thi mạnh mẽ chính sách “chiêu hiền đãi sĩ”, các bậc danh hiền xuất chúng như Hà Tông Huân, Nguyễn Nghiễm, Trần Danh Ninh, Trần Danh Lâm, Nguyễn Bá Lân, Nhữ Đình Toản, Phạm Đình Trọng, Bùi Thế Đạt... đã được trọng dụng và phát huy tài năng “kinh bang tế thế” của mình, đóng góp không nhỏ cho sự yên ổn và phát triển nhiều mặt của xã hội Lê Trịnh ở Đàng Ngoài. Đến đời Chúa Trịnh Sâm trị vì (1767-1782), ông đã thực hiện nhiều thay đổi về mọi mặt trong đất nước, cải cách thể chế chính trị, tiến hành chinh phạt và dẹp tan các thế lực đối nghịch còn lại ở Hưng Hóa (Hoàng Công Chất), Trấn Ninh (Lê Duy Mật) và đỉnh cao là cuộc Nam tiến chiếm đánh Thuận Quảng, làm chủ một vùng đất đai rộng lớn từ Quảng Ngãi trở ra trong nhiều năm. Đây có thể được xem là một chiến thắng vang dội về chính trị, quân sự của triều đình Đàng Ngoài dưới quyền cai quản của Tĩnh vương. Tuy vậy, do hiềm khích cá nhân, Trịnh Sâm sát hại Thái tử Lê Duy Vĩ, làm nên một cuộc oán hờn không nhỏ trong dân chúng Bắc Hà. 2.1.2. Về văn hóa tín ngưỡng, giáo dục khoa cử:Thời Hậu Lê, Nho giáo có vai trò “thống lĩnh” chi phối đến mọi mặt của xã hội. Nền giáo dục khoa cử cũng như mọi thiết chế văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo… triều Lê Trịnh đều ít nhiều chịu ảnh hưởng bởi đạo Nho. Có thể nói Nho giáo được thiết đặt ở “vị trí” chính yếu nhất trong hệ thống kiến trúc thượng tầng của xã hội. Song, các tôn giáo tín ngưỡng khác vẫn không hề mất đi vai trò quan trọng của nó. Giáo dục khoa cử trong thế kỷ XVIII ở Đàng Ngoài, về tổng thể cũng còn chứa đựng nhiều điều bất cập, chưa có một quyết sách xuyên suốt, đóng vai trò là “trục xương sống” căn bản để có thể phát triển bền vững. Từ thế kỷ XVII, triều đình đã có những sự điều chỉnh về thể thức khoa cử tuyển dụng, học phong nhờ đó có những bước tiến khá rõ rệt. Với quan niệm “con đường tìm người tài giỏi, trước hết là khoa mục.Phàm muốn thu hút người tài năng, tuấn kiệt vào trong phạm vi của mình, thì người làm vua một nước không thể nào không có khoa cử” Dẫu vậy, do thể thức trường quy thường xuyên thay đổi, quan trường nhiều nơi không nghiêm túc, cùng đó là những tồn tại của các thói tệ “nộp tiền thông kinh”, thuê người thi hộ, tham ô hối lộ trong thi cử... khiến cho khoa cử bấy giờ còn khá rối ren. Nhờ sự cải cách mạnh mẽ của Chúa Trịnh Doanh, cùng sự chung tay góp sức của những vị huân thần như Nguyễn Bá Lân, Hà Tông Huân, Nguyễn Nghiễm, Nhữ Đình Toản... nền học chính Lê Trịnh mới dần được đi vào quy củ, học phong được cải thiện và rỡ ràng hơn. Từ khi kế nghiệp ngôi Chúa (1767), Tĩnh Đô vương Trịnh Sâm tiếp tục tiến hành thay đổi, cải cách sâu rộng về giáo dục khoa cử, với mục đích chấn hưng phong khí, phát hiện và thu dụng nhân tài một cách hiệu quả nhất..Mặc dầu vậy, do tình hình thực tế của một xã hội đầy biến động, công cuộc “đánh dẹp” những thế lực đối nghịch triều đình diễn ra thường xuyên nên điều tất yếu là chính triều Lê Trịnh phải huy động toàn lực, từ quan lại Võ ban cho đến Văn ban… đều dấn thân xung trận. Bên cạnh đó, vào giai đoạn cuối đời, chúa Trịnh Sâm vừa có phần tự mãn với những thành tựu mình có được, phần thì nền kinh tế Đàng Ngoài càng ngày càng sa sút, rồi nạn kiêu binh nổ ra vào thập niên 80 của thế kỷ XVIII, cuối cùng là cuộc Bắc tiến của quân đội Nguyễn Huệ - Quang Trung... Tất cả các yếu tố ưu - nhược điểm trên khiến cho nền giáo dục khoa cử chưa đạt được nhiều thành tựu như các nhà giáo dục tâm huyết kỳ vọng.

Kết quả (Anh) 2:

2.1. About sociopolitical, cultural and educational Tonkin XVIII century
2.1.1. The general definition of the political and social situation
Social Tonkin eighteenth century is complex and volatile. The early 30th century, Lord Trinh Giang after the throne (1729) has increasingly encroached rights natural death oppressed, arbitrarily discarded king, killing lords. The repressive tyranny of Zheng Jiang's direct agent causing mutiny continuously experiencing many years of opposing forces. That situation led the court to conduct military coup removed the Trinh Giang, Trinh Enterprise put the throne of God, carried out a major change is phen. Thus, social life was now significantly improved. With talent, determination and how to implement the platform of their standards, Zheng Company has contributed to the peace and stability of the Le Trinh dynasty. Time Lord Trinh Enterprise in power (1740-1767), King Le gradually be returned to the position. Also, thanks to strong enforcement policy of "the way artists", the list ranks eminent sage like Ha Tong Huan Nguyen Nghiem, Tran Danh Ninh, Tran Danh Lam, Nguyen Ba Lan Dinh Nhu Toan Pham Dinh Trong , Bui Dat ... was important and talents "of international states" of his significant contribution to the peace and development of many aspects of society Le Trinh in Tonkin.
To the Lord Sâm reign (1767-1782), he made ​​a lot of changes in all aspects of the country, reform of political institutions, conducted conquests and crush the opposing forces remaining in Xinghua (Hoang Cong), Tran Ninh (Le Duy Mat) and culminating in the invasion rated Thuan Quang Nam, owns a vast land area from Quang Ngai come out in years. This can be seen as a triumph of political, military court Tonkinese under the governance of the kingdom Tinh. However, due to personal dislike, Trinh Sam murdered Prince Le Duy Vi, making a significant resentment among the people of Bac Ha.
2.1.2. Cultural beliefs and science education celebrated:
Weather Hau Le, Confucianism has the role of "dominance" to govern all aspects of society. Bachelor education department as well as all cultural institutions, beliefs, religion ... the Le Trinh are more or less influenced by Confucianism. Confucianism can be said to be set in the "position" the weakest in the system the superstructure of society. However, the different religious beliefs has not lost its important role.
Education and Science celebrated in the eighteenth century in Tonkin, on the whole also contains many gaps, no decision trans During, acting as the "backbone" fundamental to sustainable development.
Since the seventeenth century, the court has made ​​the adjustment of recruiting civil service examination procedure, thereby learning styles strides quite markedly. With the concept "path finding talented people, first of all faculties muc.Pham want to attract talent, tuấn masterpiece in its scope, then the king of a country do not have the science can not yet celebrate"
Still , due to the informal rules often change, the many cases where there are serious, and that is the existence of bad habits "pay through economic" rent protection officials, embezzlement bribery in examinations .. . making civil service examination is quite a confusing time.
Thanks to the strong reform of Trinh Company, and the contributing of your god orders as Nguyen Ba Lan Ha Tong Huan Nguyen Nghiem, Nhu Dinh Toan. .. Le Trinh primary education is gradually entering new regulated, learning style is improved and clearer.
Since inheritance throne of God (1767), Admiral King Tinh Trinh Sam continued change, deep reform celebrated broad scientific education, with the aim of reviving style gas discovery and talent employed most effectively ..
Nevertheless, due to the reality of a turbulent society, the work of "reviews up "the opposing forces is routine court so it was inevitable that the tide Le Trinh have mobilized all forces, from officials Vo given to writing ... are committed to battle. Besides, the last stages of life, Lord Trinh Sam looked smug part with his achievements have been, aware that the economy is also increasingly decadent, arrogant and victims of war broke out in the 80's XVIII century, finally, the North's military advances Nguyen Hue - Quang Trung ... All these factors advantages - disadvantages in making science education has not achieved much celebrated achievements as educators interested Blood expectations.