Hoàng Hoa Thám (1836 – 10 tháng 2 n

Hoàng Hoa Thám (1836 – 10 tháng 2 năm 1913), còn gọi là Đề Dương, Đề Thám hay Hùm xám Yên Thế, là người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Yên Thế chống Pháp (1884–1913).

Mục lục [xem]
Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]
Năm 1962, nhà nghiên cứu Hoài Nam, trong một bài viết đăng trên tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, cho biết Đề Thám sinh năm 1846, trước khi cải từ họ Trương sang họ Hoàng, ông còn mang họ Đoàn. Kể từ đó, hầu hết các tài liệu viết về Đề Thám đều cho rằng ông gốc họ Trương, hồi bé tên Trương Văn Nghĩa, sau đổi thành Trương Văn Thám, quê ở xã Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên; sau di cư lên Sơn Tây (nay bao gồm một phàn ngoại thành Hà Nội, một phần các tỉnh Phú Thọ, Hòa Bình, Tuyên Quang và toàn tỉnh Vĩnh Phúc), rồi đến Yên Thế (Bắc Giang). Cha ông là Trương Văn Thận và mẹ là Lương Thị Minh. Sinh thời, cha mẹ ông đều là những người rất trọng nghĩa khí; cả hai đều gia nhập cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Văn Nhàn, Nông Văn Vân ở Sơn Tây.

Gần đây, Nhà nghiên cứu Khổng Đức Thiêm trong một bài viết công bố trên tạp chí Xưa và Nay' đã căn cứ vào Đại Nam thực lục' – Chính biên (Đệ nhị kỷ, các quyển CII, CXVIII, CXXIII, CLXII, CLXXIII, CLXXIV), Gia phả họ Bùi (Thái Bình) và Gia phả họ Đoàn (Dị Chế) cho biết Trương Thận (tức cha của Đề Thám) chỉ là biệt danh của một thủ lĩnh nông dân để nổi lên chống lại nhà Nguyễn, tên chính là Đoàn Danh Lại, người làng Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, bị anh em Bùi Duy Kỳ bắt giết đem nộp triều đình vào tháng 9 năm Bính Thân, Minh Mệnh thứ 17 (tháng 10 năm1836). Cũng theo Nhà nghiên cứu Khổng Đức Thiêm, Đoàn Danh Lại có hai con trai: con lớn tên là Đoàn Văn Lễ (sau cải là Trương Văn Leo, không rõ năm sinh), con thứ là Đoàn Văn Nghĩa (tức Trương Văn Nghĩa, tức Đề Thám sau này, sinh được mấy tháng thì bố mẹ bị giết hại). Luận điểm này được Khổng Đức Thiêm khẳng định lại trong tác phẩm Hoàng Hoa Thám (1836-1913).[1]

Chống Pháp[sửa | sửa mã nguồn]
Thời kỳ đầu[sửa | sửa mã nguồn]
Năm 26 tuổi, Hoàng Hoa Thám tham gia khởi nghĩa của Cai Vàng (1862-1864); năm 34 tuổi lại gia nhập cuộc khởi nghĩa Đại Trận (1870-1875), và được gọi là Đề Dương. Khi Pháp đánh Bắc Kỳ lần thứ nhất (11-1873) Hoàng Hoa Thám gia nhập nghĩa binh của Trần Xuân Soạn, lãnh binh Bắc Ninh. Khi Pháp chiếm Bắc Kỳ lần thứ 2 (4-1884), ông tham gia khởi nghĩa của Cai Kinh (Hoàng Đình Kinh) ở Hữu Lũng (1882-1888). Cuối năm 1885, ông cùng Bá Phức trở lại Yên Thế đứng dưới cờ của Lương Văn Nắm (tức Đề Nắm) và trở thành một tướng lĩnh có tài.

Tháng 4 năm 1892, Đề Nắm bị thủ hạ Đề Sặt sát hại. Hoàng Hoa Thám trở thành thủ lĩnh tối cao của phong trào Yên Thế, tiếp tục hoạt động, lập căn cứ ở Yên Thế và trở thành thủ lĩnh danh tiếng nhất của phong trào với biệt danh "Hùm xám Yên Thế". Trong gần 30 năm lãnh đạo, ông đã tổ chức đánh nhiều trận, tiêu biểu là Luộc Hạ, Cao Thượng (tháng 10 năm 1890), thung lũng Hố Chuối (tháng 12 năm 1890) và Đồng Hom (tháng 2 năm 1892), trực tiếp đương đầu với các Thiếu tướng Godin, Voyron và Đại tá Frey.

Trong hai năm (1893-1894) quân Pháp đã tập trung lực lượng để đàn áp cuộc khởi nghĩa Yên Thế, Pháp không từ một thủ đoạn nào, từ phủ dụ đến bao vây tàn sát.

Hoàng Hoa Thám bằng chiến thuật du kích tài tình đã tránh được mũi nhọn của quân Pháp và đã gây cho họ những tổn thất nặng nề. Nghĩa quân Yên Thế đã trừng trị nhiều kẻ phản bội, trong đó có Đề Sặt.

Giảng hòa lần thứ nhất 1894[sửa | sửa mã nguồn]
Thấy chưa thể dập tắt được phong trào, tháng 10 năm 1894, Pháp đã chấp nhận giảng hòa, cắt nhượng cho nghĩa quân bốn tổng thuộc Yên Thế. Nhưng chỉ vài tháng sau (đến tháng 10 năm 1895), Pháp đã bội ước, giao cho Đại tá Galliéni huy động hàng ngàn quân có đại bác yểm trợ mở những cuộc tấn công trên quy mô lớn vào Yên Thế, treo giải thưởng 30.000 franc cho kẻ nào bắt được ông. Không đàn áp được phong trào, Pháp tiếp tục bao vây, truy đuổi, tiêu diệt cả lực lượng của Kỳ Đồng đang khai thác đồn điền ở Yên Thế để nghĩa quân mất chỗ dựa về vật chất và tinh thần, buộc Đề Thám phải chấp nhận cuộc giảng hòa lần thứ hai vào năm 1897.

Giảng hòa lần thứ hai 1897[sửa | sửa mã nguồn]
Trong hơn 10 năm hòa hoãn (từ tháng 12 năm 1897 đến ngày 29 tháng 1 năm 1909), nghĩa quân Yên Thế đã có những bước phát triển mới: địa bàn hoạt động được mở rộng từ trung du đến đồng bằng, kể cả vùng Hà Nội. Hoàng Hoa Thám tổ chức ra "đảng Nghĩa Hưng" và "Trung Châu ứng nghĩa đạo" làm nòng cốt. Đặc biệt, Hoàng Hoa Thám đã chỉ đạo cuộc khởi nghĩa ngày 27 tháng 6 năm 1908 trong trại lính pháo thủ tại Hà Nội mà trươc đây quen gọi là vụ Hà thành đầu độc, làm chấn động khắp cả nước. Ngoài ra, Hoàng Hoa Thám còn xúc tiến xây dựng Phồn Xương thành căn cứ kháng chiến, bí mật liên hệ với lực lượng yêu nước ở bên ngoài. Nhiều sĩ phu như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Phạm Văn Ngôn, Lê Văn Huân, Nguyễn Đình Kiên... đã gặp gỡ Hoàng Hoa Thám và bàn kế hoạch phối hợp hành động, mở rộng hoạt động xuống đồng bằng. Một cánh quân thuộc Trung Quốc Cách mạng Đồng minh hội của Tôn Trung Sơn đã được Đề Thám chu cấp trong một thời gian dài.

Lực lượng suy yếu[sửa | sửa mã nguồn]
Ngày 29 tháng 1 năm 1909, Thống sứ Bắc Kỳ đã huy động 15.000 quân chính quy và lính khố xanh, 400 lính dõng là một lực lượng lớn nhất từ trước tới lúc đó do Đại tá Bataille chỉ huy tổng tấn công vào căn cứ Yên Thế.

Đề Thám vừa tổ chức đánh trả, vừa phải rút lui khỏi Yên Thế. Nghĩa quân bị tổn thất nặng, trong đó có con trai của ông là Cả Trọng bị tử thương. Sau khi thoát khỏi vòng vây, ông chỉ huy lực lượng còn lại phối hợp với các toán nghĩa quân đang có mặt ở Vĩnh - Phúc Yên tiến hành một cuộc vận động chiến, thôn trang chiến nổi tiếng, gây cho quân Pháp nhiều thiệt hại trong tháng 7-1909. Đầu tháng 8-1909, Lê Hoan được tung vào chiến trường. Đề Thám vừa đánh vừa lui về núi Sáng trên dẫy Tam Đảo và đánh thắng một trận quan trọng ở đây. Kể từ khi bà Ba Cẩn và con gái út của ông là Hoàng Thị Thế bị bắt[2], lực lượng nghĩa quân giảm sút dần và tới đầu 1910 bị tan rã. Đề Thám phải sống ẩn náu trong núi rừng Yên Thế cùng hai thủ hạ tâm phúc.

Cái chết[sửa | sửa mã nguồn]
Khởi nghĩa Yên Thế chấm dứt vào năm 1913. Có những giả thiết khác nhau về cái chết của thủ lĩnh Hoàng Hoa Thám.

Trong những ngày cuối cùng, lực lượng ngày càng mỏng, Đề Thám chỉ còn vài thủ hạ bảo vệ bên cạnh và liên tục phải di chuyển. Khi ông tới vùng Hố Lẩy, người Pháp đã bố trí 3 người đến trá hàng để tiếp cận và hạ sát ông cùng 2 thủ hạ vào sáng mồng 5 Tết năm Quý Sửu, tức ngày 10 tháng 2 năm 1913, sau đó mang thủ cấp ông ra bêu Phủ đường Yên Thế để thị uy dân chúng[2]. Tuy nhiên, có ý kiến nghi ngờ về giả thiết này khi dẫn 3 thông tin khác[2]:
Nhà cầm quyền Pháp chỉ cho bêu đầu có 2 ngày rồi vội cho tẩm dầu, đốt thành tro đem đổ xuống ao và không cho công bố ảnh thủ cấp những người chống lại bị chém giết
Theo Lý Đào, một cận vệ cũ của Hoàng Hoa Thám và thường cắt tóc cho Đề Thám nên biết đầu ông có một đường gồ chạy từ trán lên đỉnh đầu, trên khuôn mặt có bộ râu ba chòm, nhưng cái đầu cắm ở Phủ đường không có đường gồ, cằm không có râu
Theo người dân làng Lèo, thủ cấp bị bêu là của sư ông trụ trì ở chùa Lèo, vì sư ông có dung mạo khá giống với Hoàng Hoa Thám và không thấy xuất hiện từ hôm đó, có lẽ bị giết để thế chỗ
Hoàng Hoa Thám chạy trốn và sống ẩn dật những ngày cuối đời trong dân chúng, và cuối cùng chết vì bệnh tật[3]. Một số quan lại cho rằng ông mất vào trước thời điểm ngày 10 tháng 2 năm 1913, còn dân chúng lại cho rằng ông mất sau thời gian này[2].
Hiện tại vẫn chưa xác định được phần mộ Hoàng Hoa Thám, việc này cũng có nhiều giả thiết khác nhau và chưa có kết luận cuối cùng trong giới nghiên cứu

Kết quả (Anh) 1:

Hoang (1836 – February 10, 1913), also called Strongly positive, Tham or Lobster grey Yen, was the leader of the uprising Yen the anti-French (1884-1913).Table of contents [view] Biography [edit | edit source code]In 1962, researcher Huainan, in an article published in the journal historical research, said Tham was born in 1846, before wealth from Zhang to Huang, he brought them to groups. Since then, most of the material written about Tham that Mr. Zhang root, little name Zhang Nghia, its Written in Detective Cheung commune Built Singularity, Tien Lu, Hung Yen province; After immigrating to Western Painting (present covers a claim Hanoi, part of Phu Tho Province, peace, Tuyen Quang and Vinh Phuc Province), and of the yen the (North River). His father is Zhang Liang's mother and Writer Minh. B. time, his parents were very important that gas; They both joined the rebellion of Nguyen Van Nhan, farm Van Van in Shanxi.Recently, the Giant German researcher T.h in an article published in the magazine, and Nay ' was based on the great southern land real ' – The edge (of the second century, the vol. CII, CXVIII, CXXIII, CLXII, CLXXIII, CLXXIV) in their family tree, Bui (Pacific) and their family tree Union (Institutional Hetero) said He Caution (the father of Tham) is the nickname of a leader of the peasants to rise against the Nguyen dynastythe Group's Name Back, the village Built Singularity, Tien Lu, Hung Yen province, being the only killing arrested Bui Brothers bring filed at the Court in September, Chinese stems, Proving the 17th Par (năm1836-10). Also according to the great German researcher T.h, list the Group Again had two sons: eldest named Doan van holidays (later revamped as Zhang Van Leo, unknown year of birth), the second son is Doan van Nghia (i.e. Zhang Nghia, news, living later Tham all, then her parents were murdered). This point was Over Germany T.h reassurance in Hoang (1836-1913).[1]Against France [edit | edit source code]The beginning [edit | edit source code]26 year-old Hoang joins the insurrection of the Golden Rule (1862-1864); 34 year-old rejoined the Great Battle (1870-1875), and was known as the Title Ocean. when France beat the Tonkin war (1873-11) Hoang joined the army of Tran Xuan Soan, head of the BAC Ninh binh. When France occupied the Northern States twice (4-1884), he joined the rebellion of Cai Jing (Hoang Dinh Kinh) in the Organic Valley (1882-1888). In late 1885, he and Evangelist Complex back Yen the stand under the flag of Luong van Seized (the Taking) and became a talented generals.In April 1892, be Taking down Sat Subject killed. Hoang became the Supreme Leader of the movement in the yen the, continue to operate, set up bases in Yen and became the most famous leader of the movement with the nickname "Lobster Yen the grey". In the nearly 30 years of leadership, he organized battles, typically Boiled Down, Noble (November 10, 1890), the Valley of the crater Bananas (December 1890) and Hom (February 1892), directly confronting the major general Godin, Voyron and Colonel Frey.For two years (1893-1894) French troops gathered forces to suppress rebellion Yen the France not from a tricks, from Government example besieged rampage.Hoang by using guerrilla tactics took to avoid being spearheaded by French troops and inflicted on them heavy losses. Army Yen the has persecuted many traitors, including Topical Sat.The first peace 1894 [source edit page |]See can not extinguish the movement, in October 1894, France accepted peace, cut to four Army General in Yen the but just a few months later (in October 1895), was a French renegade Testament, entrusted Colonel Galliéni mobilised thousands of troops with cannons to cover open attacks on a large scale into yen the, hanging 30,000 francs Prize for guys would catch him. Do not suppress movement, France continued to encircle, pursue, kill both the forces of States Also are exploiting plantations in Yen the to army takes place based on the material and the spiritual, forcing Tham must accept the peace II in 1897.Peace II 1897 [edit | edit source code]For more than 10 years of peace postponed (from December 1897 to 29 January 1909), the army has made the yen the new developments: the operation was extended from the Midlands to the Delta, including Hanoi's region. Hoang Hung Meaning "party organizations" and "religious sense" response Cen. core. In particular, Hoang had directed the uprising on June 27, 1908 in barracks, gunner in Hanoi that it did before this called HA poison, causing tremors nationwide. In addition, Hoang also build Traditional Skeleton base resistance, secret contact with patriotic forces outside. Many artist Lady such as Phan BOI Chau, Phan Chu Trinh, Pham Van Quotations, Le Van Huan, Nguyen Dinh Kien ... was meet Hoang and plans coordination, expand operations down to the plain. A military wing of the Chinese revolution Alliance Association of Sun Yat-chu Tham has been in a long time.A weakened force [edit | edit source code]On January 29, 1909, President of North America Mission has mobilised 15,000 army and soldiers of the Green block, 400 soldiers of the mighty was a large force until then led by Colonel General commanded the attack on Bataille based Yen.Tham has just hosted the beat, just to withdraw Yen the. were heavy casualties, of which his son is Both wounded. After exiting the siege, he commanded forces in coordination with the army are present in Vinh-Phuc Yen staged a rally, the famous battle site of villages, causing more damage to the French army in July 1909. Beginning in August 1909, the Tools are unleashed on the battlefield. Tham just recently returned to mount Lights on with Three Islands and defeated an important battle here. Since she was Three and his youngest daughter Hoang Thi World was captured [2], the army declined steadily and by the early 1910 was dissolved. Tham should live hidden in the mountain forest of Yen the same two players down the mind happy.Death [edit | edit source code]Yen the uprising ended in 1913. There are various theories about the death of frontman Hoang.In the last days, the force is becoming increasingly thin, Tham few Trinh protecting side and constantly have to move. When he arrived at the Lẩy Pit, the French had deployed three to avoid surrender to approaching and killing him with 2 player down on the morning of the lunar new year (TET) mồng 5 Precious years, news on 10 February 1913, then brought his players out to disparage the Yen to the Norwegian population [2]. However, comments cast doubt on this hypothesis when led 3 other information [2]:The French authorities only to disparage the top 2 on hastily for the oil soaked, burned into ashes dispose down ao and not to publish photographs of those players against slaughteredAccording to the Theory, a former guard of Hoang and often cut hair for Tham should know he has a line of wood running from the forehead to the top of the head, the face has three distinctive beard, but the terminals in the road without the wood, no Chin barbelsAccording to the villagers, the Democrat granted stakes is the Abbot of the Temple in his Democrat, as his lawyers claimed that are quite similar to Hoang and don't see the occurred from that day, presumably murdered to replaceHoang flee and hide the rest of the people, and eventually died of sickness [3]. Some officials suggested that he take the first time on 10 February 1913, and people thought he died after this time [2].Still unknown is the tomb of Hoang, it also has many different hypotheses and no final conclusions in the study